eğilmelerini emretmişti. Bu buyruğa İblis dışında herkes uymuştu. O ise Rabbine karşı gelmiş, Âdem karşısında eğilmekten yüz çevirmiş ve büyüklenmişti.14 Yüce Allah kendisine, “Sana emrettiğim zaman seni saygı ile eğilmekten ne alıkoydu?” diye sorduğunda şöyle cevap vermişti: “Ben ondan hayırlıyım. Çünkü beni ateşten yarattın. Onu ise çamurdan yarattın.” 15 Böylece kibir ve gurur, şeytanın Hakk"ın huzurundan kovularak lanetlenmesine neden olmuştu.16 Şeytanı “şeytan” yapan kibir, tarih boyunca pek çok insanın yoldan çıkmasına sebebiyet vererek Hakk"ı yalanlayanların ve isyancıların ortak özelliği olmuştur. Nitekim kendisine anahtarlarını güçlü bir topluluğun zorlukla taşıyabildiği, eşi benzeri görülmemiş bir servet bahşedilen Kârûn,17 “Bunlar bana bendeki bilgi (ve beceri)den dolayı verilmiştir.” diyerek kibirlenmişti.18 Yere göğe sığmayan nefsi Hz. Musa"ya tâbi olmayı hazmedememiş ve sonunda isyanı seçmişti; tıpkı Firavun gibi. Firavun daha da ileri gitmiş ve “Ben sizin en yüce rabbinizim.” diyerek ilâhlık iddiasında bulunmuştu.19
Peygamber Efendimize cephe alan müşriklerin de inkârının büyük sebebi kibirleriydi. Toplumun önde gelenleri, halk içinde söz sahibi olmayan, gelir düzeyi düşük, öksüz ve yetim birine gökten vahiy geldiğine inanmak istememiş, “Bu Kur"an, iki şehrin birinden bir büyük adama indirilseydi ya!” 20 diyerek itiraz etmişlerdi. Kendilerini üstün sayan bu kişiler Hz. Muhammed"e geldiklerinde onun yanında nüfuzu olmayan, zayıf, fakir sahâbîleri görünce onlarla oturmaya tenezzül etmemişler ve Allah Resûlü"ne, “Biz senin yanına geldiğimiz zaman onları (köleleri) yanından kaldır.” demişlerdi. Ayrıca üstünlüklerinin belli olması için kendisiyle konuşmaya geldiklerinde oturmak üzere Resûlullah"tan özel bir yer tahsis etmesini istemişlerdi.21
Kibir, kıskançlık, cimrilik, açgözlülük, nankörlük ve bencillik gibi Müslüman"a yaraşmayan pek çok kötü duyguyu hatta Hakk"a isyanı beraberinde getirir ki bu duyguların hâkim olduğu kalpte Müslümanlık alâmeti olan sevgi,22 merhamet23 ve güven24 gibi duyguların gelişmesi mümkün değildir. Bunun için Hz. Peygamber, güzel giyinmekten hoşlandığını ancak bunun kibir anlamına geldiğinden endişe ettiğini söyleyen bir kişiye kalbinin ne hissettiğini sormuş, o kimse Hakk"ı bilen ve onunla mutmain olan bir kalbe sahip olduğunu söyleyince, böyle bir kalpte kibir olmayacağını belirtmiştir.25 Ayrıca kendini başkalarından büyük gören bu tür insanların çoğalması, İslâm Dini"nin öngördüğü bireylerin
