çıkara alet edilemeyeceğini bize öğretmektedir: “Yavrucuğum! İlmi, ne âlimlere karşı övünmek, ne cahillerle çekişmek, ne de ilim meclislerinde gösteriş yapmak için öğren!”31
Allah Resûlü (sav) bilginin kişisel tatmin aracı yapılamayacağını vurgulayarak şunları anlatmıştır: “...Dünyadayken ilim öğrenmiş, öğretmiş ve Kur"an okumuş bir adam kıyamet günü Allah"ın huzuruna getirilir. Yüce Allah ona olan nimetlerini hatırlatır ve o da bunları tasdik eder. Sonra Allah ona "Peki bunlara (nimetlerime) karşılık ne yaptın?" diye sorar. O da "Yâ Rabbi! İlim öğrendim, öğrettim ve senin (rızan) için Kur"an okudum." der. Yüce Allah, "Hayır, yalan söyledin. Sen, "Falan kimse âlimdir." desinler diye ilim öğrendin ve "O, kâri"dir (iyi bir Kur"an okuyucusudur)." desinler diye Kur"an okudun, nitekim böyle denildi de." buyurur. Sonra Allah emreder ve o kişi yüz üstü sürüklenerek cehenneme atılır.” 32 Peygamberimiz bu sözüyle, bilgisi sayesinde kendisini üstün gören ve kibre kapılan insanın âhirette cezalandırılırken aynı zamanda nasıl aşağılanacağını tasvir etmektedir.
Kibirli ve menfaat peşinde koşan âlimin bu şekilde cezalandırılmasının bir nedeni de, sahip olduğu bilgilere kendi gücü ve imkânları sayesinde ulaştığı kuruntusudur. Kur"an"da bu temel yanlışa düşenlere örnek olarak Kârûn"un hikâyesine yer verilir. Hz. Musa"nın kavminden olan Kârûn, Allah tarafından bahşedilen33 hazineleri, kendisine ait olan “bilgi” sayesinde elde ettiğini iddia etmiş,34 sahip olduklarını muhtaç insanlarla paylaşmaktan kaçınmıştı. Dünya hayatına talip olanlar, Kârûn"un servetine sahip olmayı arzularken, “kendilerine ilim verilenler”, Allah tarafından inanıp faydalı davranışlar sergileyenlere verilecek mükâfatın daha hayırlı olduğunu onlara hatırlatmışlardı.35 Tâbiûn neslinin önde gelen âlimlerinden Hasan-ı Basrî"nin dediği gibi, ilmiyle Allah katında olanı isteyen, istediği şeye ulaşır; dünyalık bir şey isteyen de istediğine ulaşır, ama elde edeceği sadece bundan ibarettir.36
Kendisi de Allah"tan gelen bir “ilim”37 olan Kur"an"da, bilgi hep Allah"a nispet edilmiştir. Nitekim insanı yarattıktan sonra ona bilmediklerini,38 bütün eşyanın isimlerini,39 kendini ifade etmeyi ve canlı cansız tüm varlıkları birbirinden ayırabilme40 becerisini öğreten Allah"tır. Kısacası Allah insanı ilim öğrenme hassalarıyla donatmış, ona bilgi elde etme kabiliyeti vermiştir. Bundan dolayıdır ki Hz. Peygamber"e (sav) “Rabbim, ilmimi artır!” şeklinde dua etmesi emredilmiştir.41 Kur"an"da “ilim sahipleri” yerine “kendilerine ilim verilenler” ifadesi kullanılmıştır.42
