beyne ahlâkı’r-râvî ve âdâbi’s-sâmi’ isimli eserlerini zikretmek gerekir. Ardından Kâdî İyâz’ın (544/1149) kaleme aldığı el-İlmâ’ ilâ ma’rifeti usûli’r-rivâye ve takyîdi’s -semâ’ adlı eseri dikkat çekse de hiç şüphesiz bu dönemin en önemli eseri İbnü’s-Salâh’ın (643/1245) kitabı olmuştur. Onun ders notu olarak hazırladığı Ulûmü’l -hadîs veya Mukaddimetü İbni’s -Salâh isimli eseri, bu dönemin sonuna kadar başvuru kaynağı kabul edilmiştir. Nevevî’nin (676/1277) İbnü’s-Salâh’ın kitabından özetlediği et-Takrîb ve’t -teysîr ’i, onun tesirini sürdürmüştür. Açılım döneminin sonuna doğru ise İbn Hacer el-Askalânî (852/1448) Nuhbetü’l-fiker ve onun şerhi Nüzhetü’n-nazar isimli eseri ile yeni bir dönüm noktasını teşkil etmiştir. Kendisinden sonraki dönemlerde, hatta günümüzde bile hadis usulü ve ıstılahları konusunda belirleyici olma özelliğini korumaktadır. Sehâvî’nin (903/1497) Irâkî’nin Elfiyyetü’l-hadîs isimli manzum hadis usulü eserine şerh olarak kaleme aldığı Fethu’l -muğîs ’i ile Süyûtî’nin (911/1505) Nevevî’nin eserine şerh olarak yazdığı Tedrîbü’r-râvî şerhu Takrîbi’n-Nevevî isimli eserleri bu dönemin sonlarına dair örnekleri temsil etmektedir.

* * *

İslâmî ilimlerin tedvin ve tasnif dönemlerinden itibaren bugüne kadar hadis sahasında binlerce eser telif edilmiş ve bunların pek çoğu günümüze ulaşarak önemli bir yekûn teşkil etmiştir. Bu eserleri genel olarak iki sınıfta değerlendirmek mümkündür:

1. Temel Kaynaklar

Hadis edebiyatının oluşumunda ilmî ve fikrî hareketlerin, kelâmî ve fıkhî görüşlerin oldukça büyük etkisi olmuştur. Bu itibarla hadis kitaplarında inanç, ibadet ve muâmelât ile ilgili hadisleri toplamaya ağırlık verilmiştir. Ayrıca hadislerin isnad ve metinleriyle alâkalı teknik bilgiler daima ilgi kaynağı olmuştur. Bu nedenle erken dönemde yazılan eserlerin çoğunluğu temelde hadis uzmanlarına has özel ilmî mülâhazalarla kaleme alınmıştır. Kütüb-i Sitte olarak (altı hadis kitabı) adlandırılan ana hadis kaynakları bu sınıfta değerlendirilebilir.

2. Ahlâk ve Âdâb Hadislerini İçeren Derleme Eserler

Hadis edebiyatı içinde belli konu veya belli maksada yönelik olan ve bilhassa sünnetin insan davranışına örnek teşkil edecek nümunelerini içeren müstakil eserler de bulunmaktadır. Halkın eğitimi, irşadı, yetiştirilmesi ve yönlendirilmesi açısından oldukça önemli olan bu eserlerde özellikle bireysel ve toplumsal hayatın çeşitli alanlarıyla ilgili olan hadisler