Esmâ bnt. Yezid b. Seken, Âişe validemizin de bulunduğu bir ortamda Hz. Peygamber"e gelerek hayızdan ve cünüplükten nasıl yıkanıp temizleneceğini sormuştu. Resûl-i Ekrem"in umumî açıklamaları yeterli gelmediğinde, Hz. Âişe ortama uygun bir tavırla devreye girerek soru soran hanımın anlayacağı bir dil ile ona yardımcı olmuştu.
Kadınların dini öğrenme hususunda gösterdikleri bu tavrı takdir eden Hz. Âişe, “Şu ensar kadınları ne iyi kadınlardır! Utanma duygusu onları, dinî (hükümleri) sorup öğrenmekten alıkoymuyor.”22 demiştir. Utandıkları için bazı konuları Hz. Peygamber"e sormaktan çekinen kimseler de bir başkası vasıtasıyla bile olsa muhakkak Allah Resûlü"ne ulaşarak dinin söz konusu mesele ile ilgili hükmünü öğrenmişlerdir.23
Hz. Peygamber hayâyı teşvik ettiği bir hadisinde şöyle buyurmuştur: “Allah hayâ sahibidir, ayıp ve kusurları örter. Hayâyı ve örtünmeyi sever, sizden biriniz gusledeceğinde başkalarına görünmesin (kapalı yerde yıkansın).” 24 Başka bir hadisinde ise Allah"ın dualara muhakkak karşılık vereceğini ifade etmek üzere, “Şüphesiz Yüce Rabbiniz son derece hayâ sahibi ve cömerttir. Kulu (dua etmek için) O"na ellerini kaldırdığı zaman, o elleri boş çevirmekten hayâ eder.” buyurmuştur.25 Ayrıca müşriklerin, Kur"ân-ı Kerîm"de arı, karınca, sinek gibi küçük yaratıkların örnek olarak gösterilmesinin fesahatle yani üstün bir edebî üslûpla bağdaşmadığı yolundaki iddialarına karşı, Allah Teâlâ, “Şüphesiz Allah, (gerçeği açıklamak için) sivrisineği ve onun da ötesinde bir varlığı misal getirmekten hayâ etmez.” 26 şeklinde cevap vermiştir. Allah"ın utanıp çekineceği herhangi bir varlık yoktur. Dolayısıyla, Allah"ın zâtı için kullanıldığı bu ve benzeri durumlarda hayâ, O"nun “kötü ve çirkin bir işi yapmayı kendisine lâyık görmemesi” ve “daima iyi olanı yapması” anlamlarını ifade eder.
Mümin için hayâ onu daima iyiyi ve güzeli yapmaya sevk eden ahlâkî bir erdemdir. Bu nedenle insanlık tarihi boyunca bütün ilâhî dinler söz, fiil ve davranışlarda hayâlı olmayı emretmiştir. Edep ve ahlâkın temel bir unsuru olarak hayâ, toplumumuzda da nesiller boyu üstün bir ahlâkî meziyet olarak görülmüştür. Ancak ahlâkî değerlerin giderek yozlaştığı günümüz toplumunda hayâ duygusu da eski konumunu kaybetmeye başlamıştır. Öyle ki önceleri hayâ sahibi olan kişiler övülür, değerli görülürken, şimdilerde hayâlı olmak bir utanç ve eksiklik sebebi gibi algılanır hâle gelmiştir. Edebe aykırı sözleri herkese karşı söyleyebilmek, ahlâksız davranışları alenî olarak işlemek, bazı çevrelerde, cesaretin, özgüvenin
