“...Mücahid, Allah"a itaat yolunda nefsi ile cihad edendir...” 15 buyurarak nefsin arzuları ile baş etmenin zorluğuna işaret etmiştir. Dünyanın, insanı aldatan her türlü meşgalesini bir kenara bırakıp Allah"ın rızasına uygun bir hayat yaşayabilmek gerçekten de kolay bir iş değildir. İşte kişi, kendi nefsi ile olan cihadında başarılı olabilirse, o zaman İslâm düşmanlarına karşı olan cihadında da zafer elde edebilir.
İnsanın nefsine karşı yürüttüğü cihadın yanında bir de toplumsal cihaddan söz edilebilir. Bu cihad, İslâm"ın, en yakından başlanılarak16 topluma anlatılması, tebliğ ve irşad ile yerine getirilir. Tıpkı Hz. Peygamber"in peygamberliği boyunca, Yüce Rabbimizin, “(Ey Muhammed!) Rabbinin yoluna, hikmetle, güzel öğütle çağır ve onlarla en güzel şekilde mücadele et...” 17 ve “O hâlde kâfirlere boyun eğme ve bununla (Kur"an ile) onlara karşı olanca gücünle büyük bir cihad et!” 18 emirleri gereği İslâm"ı en güzel şekilde anlattığı gibi... Hz. Peygamber"den sonra da aynı azim ve kararlılık ile tebliğ ve irşad faaliyetlerini sürdürmek her Müslüman"ın görevidir. Cihadın bu şekli, kişinin öncelikle sorumlu olduğu ailesinin eğitimini hakkıyla yerine getirmesi ile başlar. Her mümin, ailesinin güzel bir şekilde eğitilmesini sağlarsa toplumun cehaleti de büyük oranda ortadan kalkmış olur. İşte bu, insanın ailesini hem dünyada, hem de âhirette korumaya yönelik yaptığı cihaddır.
Peygamber Efendimizin, “Ellerinizle, dillerinizle ve mallarınızla cihad edin.” 19 hadisi, gerektiğinde dilin de, malın da cihad için kullanılabileceğini ifade etmektedir. Peygamberimizin ifade ettiği dil ile cihad çeşitli şekillerde olabilir. Nitekim şiir okumanın çok önemli olduğu bir dönemde Peygamberimizin Hassân b. Sâbit, Abdullah b. Revâha ve Kâ"b b. Mâlik gibi şairleri, şiirlerini Allah yolunda cihad için bir vasıta olarak kullanmıştır.20
Allah Resûlü, Hassân b. Sâbit"i, “Onları (şiirinle) hicvet, Cebrail seninle birliktedir.” diyerek teşvik etmiştir.21 Yine, “Şairlere ancak azgınlar uyar.” 22 âyeti inince Kâ"b b. Mâlik, Peygamber Efendimize (sav) gelerek, “Allah Teâlâ şiir hakkında bildiğin âyeti indirmiştir, sen bu konuda ne dersin?” diye sormuş, bu soruya Hz. Peygamber, “Hiç şüphesiz mümin (hem) kılıcı, (hem de) dili ile cihad eder.” 23 karşılığını vererek dil ile cihadın önemine dikkat çekmiştir. Aynı şekilde o, “En değerli cihad, zalim yöneticinin karşısında doğruyu dile getirmektir.” 24 buyurmuştur.
İslâm"ın anlatılmasının söz ile olan şeklinden daha etkili bir şekli daha vardır ki o da, İslâm"ın hâl ile anlatılmasıdır. Müslüman"ın her hâlinin İslâm"a uygun olması, bir nevi İslâm"ın canlı bir numunesi olması...