Üçüncü asırda öne çıkan en mühim eserler ise “es-Sahîhayn : İki Sahîh ” olarak bilinen Buhârî ve Müslim’in el-Câmiu’s-sahîh adlı eserleri “Sünen-i erba’a: Dört Sünen ” olarak bilinen Ebû Dâvûd, Tirmizî, İbn Mâce ve Nesâî’nin es-Sünen isimli çalışmalarıdır. Bunlar, “Kütüb-i sitte” denilen altı ana hadis kaynağını meydana getirmiştir. Söz konusu altı hadis imamından ve kitaplarından burada kısaca söz etmek yerinde olacaktır.
Buhârî (194-256) ve el-Câmiu’s-sahîh Adlı Eseri
Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail b. İbrâhim el-Cu’fî, el-Buhârî, 194/810 yılında Mâverâünnehir şehirlerinden Buhârâ’da doğdu. Güçlü bir zeka ve hafızaya sahipti ve küçük yaşta Kur’an’ı ezberledi; Arapça öğrendi ve on yaşından itibaren hadis dinlemeye ve ezberlemeye başladı. 16 yaşında iken başta Abdullah b. Mübârek (181/798) ve Vekî’ b. el-Cerrâh’ın (196/812) kitapları olmak üzere birçok muhaddis ve fakihin kitaplarını ezberlemişti. Hac için gittiği Mekke’de kalarak Humeydî (219/834) ve başkalarından hadis tahsil etti. 18 yaşına geldiğinde sahâbe ve tâbiûndan birçok bilginin rivayetlerini ve fetvalarını toplayıp tasnif etti. Aynı dönemde et-Târîhu’l-Kebîr adlı eserini yazdı. Daha sonra hadis toplamak üzere başta Suriye, Mısır, Cezire, Basra, Belh, Kûfe ve Hicaz olmak üzere birçok şehir dolaşan Buhârî, buralarda bir süre kalarak en tanınmış simalardan dersler aldı. Binden fazla hocadan hadis yazdığı bildirilmektedir. Buhârî, 256/870 yılında Semerkand yakınlarındaki Hartenk kasabasında vefat etmiştir.123
Buhârî kısaca el-Câmiu’s-sahîh veya Sahîh-i Buhârî olarak meşhur olan eserini, 600.000 rivayet arasından seçtiği hadislerden oluşturmuştur. M. Fuâd Abdülbâkî’ye göre es-Sahîh ’te 97 kitap, 3889 bâb mevcuttur. Buhârî’nin 16 senede tasnif ettiği söylenen bu çalışmada mükerrerleriyle birlikte 7275 hadis olup, tekrarsız rivayetlerin sayısı 4000, bunların içinde muttasıl rivayet edilenler ise 2602’dir.124 Buhârî’nin bâb başlıkları aynı zamanda onun fıkhî kanaatlerini ifade eden bir nitelik arz etmektedir. Nitekim “fıkhu’l-Buhârî fî terâcümih” “Buhârî’nin fıkhî görüşleri konu başlıklarındadır.” sözü meşhurdur. Buhârî, bir fıkıh kitabı görüntüsü veren bu gibi yerlerde daha çok kendi kanaatini destekleyen görüşleri nakleder.
Müslim (206-261) ve el-Câmiu’s-sahîh Adlı Eseri
Ebu’l-Huseyn Muslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî, 206/821 yılında Nişabur’da doğmuştur. 14 yaşından itibaren Horasan, Rey, Hicaz,
