üzerine şerh çalışmaları da gerçekleştirilmiştir. Bunlar arasında “Sahih-i Müslim Tercüme ve Şerhi “ ¹⁶³ ; “İbn Mâce ve Şerhi” ¹⁶⁴ ; ve “Riyâzü’s-sâlihînŞerhi ”¹⁶⁵ zikredilebilir.

Uzun yıllardan beri hadis kitaplarının Türkçeye çevrildiği bilinmekle birlikte çeşitli nedenlerle hadis eserlerinin Batı dillerine çevrileri Türkçeden çok daha önce başlamıştır. Dilimize ise on dokuzuncu yüzyılın son çeyreğinden itibaren kırk hadis, bin bir hadis, Zübdetü’l-Buhârî , Tecrîd-i sarîh , Riyâzü’s-sâlihîn gibi eserler kazandırılmıştır. 1960-70’li yıllardan sonra temel hadis kaynaklarının çevirisine hız verilmiştir. Daha çok İslâm’ı ana kaynaklarından öğrenme amacıyla hareket edenlerin başvurduğu tercüme hadis kitaplarının, çeviri tekniği, anlaşılırlık ve dil kullanımı açısından hayli sorunlu oldukları ifade edilmiştir. Çevirilerdeki eksikliklerin hadis ve sünnetin doğru anlaşılmasını engellediği, hatta sünnetin yanlış anlaşılmasına sebep olduğu ve hatalı istidlallere ve yorumlara sebebiyet verdiği belirtilmiştir. Ayrıca bazı hatalı çevirilerin hadis ve sünnet hasımlarının eline malzeme verdiği tespiti yapılmıştır.¹⁶⁶ Bu itibarla temel hadis kaynaklarının daha yetkin çevirilerine büyük ihtiyaç bulunmaktadır.

III. HADİS ve SÜNNETİN ANLAŞILMASINDA TEMEL İLKELER

İslâm’ın ilk asırlarından günümüze kadar “sünnet” ve “hadis” sözcüklerine yüklenen anlamlar farklı olmuştur. Sözlük anlamına uygun olarak sünnet daha çok davranış ile ilgili bir kavram olarak görülürken; hadis sözlü ve yazılı rivayetlerin adı olarak anlaşılmıştır. Bu çerçevede Hz. Peygamber’in söz ve fiillerinin sözlü rivayetleri hadis , uygulanagelen söz ve filleri de sünnet adını almıştır. Buna göre hadisleri ve sünneti anlamanın temel ilke ve esaslarını iki ayrı başlık altında ele almak mümkündür.

Sünnet ve hadisin nasıl anlaşılması ve yorumlanması gerektiği konusu, İslâm tarihi boyunca Müslüman bilginlerin üzerinde durdukları en önemli konulardan biri olmuştur. Hadis ve sünnetin anlaşılmasına yönelik bu ilmî çabalar günümüz araştırmacıları tarafından da bilimsel yöntemlerle sürdürülmektedir.

A. HADİSİN ANLAŞILMASI

Bu bölümde hadis anlaşılmasındaki temel ilke ve esaslar dört başlık halinde özet olarak sunulacaktır.

163 Ahmed Davudoğlu, Sönmez Neşriyat, İstanbul-1977.

164 Haydar Hatiboğlu, Kahraman Yay., İstanbul, 1983.

165 M. Yaşar Kandemir, İsmail L. Çakan, Raşit Küçük tarafından hazırlanan çalışma sekiz cilt hâlinde Erkam Yayınları’nca neşredilmiştir (İstanbul, 1996).

166 Erul, Bünyamin, “Temel Hadis Kaynakları Üzerine Bir Kritik”, Sünnetin Bireysel ve Toplumsal Değişimdeki Rolü Sempozyumu’nda (11-12 Mayıs 2007) sunulan tebliğ.