yer alan Makâm-ı İbrâhîm denilen taşın, Hz. İbrâhim"in, oğlu Hz. İsmâil ile birlikte Kâbe"yi yeniden inşa ederken üzerine basıp iskele olarak kullandığı yahut Hz. İbrâhim"in insanları hacca davet için üzerine çıktığı taş olduğu kabul edilir. Bu hatırayı yâd eden Peygamber Efendimiz, Makâm-ı İbrâhîm"i kendisi ile Kâbe arasına alarak kıldığı iki rekât tavaf namazında Allah"ın birliğini, tevhidi içeren Kâfirûn ve İhlâs sûrelerini okurdu.36
Sa"yin yapıldığı, yalçın kayalarla dolu, sert ve yüksek birçok dağa nispetle hayli mütevazı iki küçük kaya tepeciği olan Safâ ve Merve, Kur"an"a göre “şeâirullâh” yani “Allah"ın (dininin) nişaneleri”dir.37 Koşmak, hızlı ve canlı yürüyüş anlamına gelen “sa"y”, hac ve umrede Kâbe"nin doğu tarafındaki Safâ tepesinden başlayarak Merve"ye dört gidiş, Merve"den Safâ"ya doğru da üç geliştir. Sa"yin aslı, Hz. İbrâhim tarafından ileride Kâbe"nin inşa edileceği mevkiye getirilerek yavrusu ile baş başa bırakılan Hz. Hacer"in, yanındaki su ve azık tükenince henüz kendisini emmekte olan oğlu Hz. İsmâil için su ararken bu iki tepe arasında koşması hâdisesine dayanır. Hz. Hacer yavrusuna su bulmak için, annelik sevgisi ve şefkatiyle sağa sola koşturur. Su temin edebilecek birilerini görebilir miyim diye bu iki tepe arasında gidip gelmeye başlar. İki tepe arasındaki vadiye indiği zaman orayı koşarak geçer. Ve bu su arayışı ilâhî iradenin hemen Kâbe"nin yanı başından zemzem suyunu ikram etmesine kadar devam eder.38 İşte bugün yeşil ışıklı direklerle işaret edilen ve hacıların koşar adımlarla geçtikleri yer Hz. Hacer"in koştuğu o yerdir.
Sa"y, Hacer validemizin kızgın güneşin altında susuzluktan kıvranan biricik İsmâil"ine hayat verecek suyu arayışı gibi bir arayıştır. Ve orada Hacer rolünü canlandıran hacı, yedi defa canla başla, Hacer"deki telaşla, heyecanla arar kendi İsmâil"lerini kurtaracak olan o mânâ suyunu, âb-ı hayatı. Kendi çocuklarının açlığını, susuzluğunu giderecek olan o hayat suyunu, ahlâkı, mâneviyâtı, ilmi, hayrı, hakikati ve hizmeti yeşertecek, kısaca nesillerimize hayat verecek mânevî zemzemi araştırır.
İbn Abbâs (ra), Resûlullah"ın (sav) Beyt"i ve Safâ ile Merve arasını ancak müşriklere kendi kuvvetini göstermek için koşarak sa"y ettiğini söylemiştir.39 Nitekim sa"y"in her seferinde, Safâ ile Merve arasındaki engin kısma gelindiğinde, (şimdiki iki yeşil direk ve ışıklarla gösterilen kısımda) erkekler orayı daha hızlı ve canlı bir şekilde yürüyerek herveleyle geçerler. Hervele, hayat kurtaran su arayışında kararlılığın, güçlü oluşun bir göstergesidir.