Hz. Peygamber"in bu şekilde teşvik için koyduğu isimler olduğu gibi konulmamasını istediği ve değiştirdiği isimler de vardı. Bunların başında da tevhid inancına aykırı olanlar gelmekteydi. Örneğin “Abdülkâbe” (Kâbe"nin kulu),²⁵ “Abdülhacer” (taşın kulu)²⁶ gibi isimleri değiştirmişti. Çünkü insanın kul olabileceği yegâne varlık Allah idi.

Hz. Peygamber, “Kıyamet günü Allah katında en kötü isim, melikü"l-emlâk (hükümdarların hükümdarı) diye adlandırılan kimsenin ismidir.” ²⁷ hadisiyle statüsü ne olursa olsun herhangi bir kişinin bu şekilde bir isim ya da sıfat ile anılmasını yasakladığını bildirmiştir. Zira bu sıfat gerçek anlamda sadece Yüce Allah"ın sıfatıdır, yegâne hükümran ve hükümdar olan Allah Teâlâ dışında hiçbir kimse bu şekilde isimlendirmeyi hak edemez.

Resûlullah (sav) Allah"a isyan anlamına gelen isimlerin yeni doğan bebeklere verilmesini istemiyor, çocukken verilmiş olanları ise değiştiriyordu. İsyan eden anlamına gelen kadın ismi “Âsiye”yi güzelliği ifade eden “Cemîle” ile²⁸ erkek için kullanılan ve isyan eden anlamına gelen “Âsi” ismini de “Mutî"” yani itaat eden ile değiştirmişti.²⁹ Şeytanın ismi olarak bilinen “Ecda"”³⁰ ve “Hubâb” da aynı şekilde Peygamberimiz tarafından kabul görmeyen isimler arasındaydı.³¹

Hz. Âişe"nin belirttiğine göre, Allah Resûlü zihinde kötü çağrışım yapan isimleri de değiştirmişti.³² Kesilmiş, budanmış, zamanı geçmiş anlamındaki “Esrem”i, yeşeren ve mümbit anlamlı “Zür"a” ile,³³ alev anlamındaki “Şihâb”ı, cömert mânâlı “Hişâm” ile,³⁴ ve karga anlamına gelen “Gurâb”ı, “Müslim” ile³⁵ değiştirmişti.

Benzer şekilde Hz. Ömer, yanına gelen zâtı tanımak gayesiyle adının ne olduğunu sormuş, adam isminin Mesrûk b. Ecda" olduğunu söylemiştir. Bunun üzerine Peygamber Efendimizin, “Ecda", şeytanın isimlerindendir.” buyurduğunu nakleden Hz. Ömer, “Sen bundan böyle Mesrûk b. Abdurrahman"sın.” demiştir.³⁶

Hz. Peygamber, “Ekber” (en büyük),³⁷ “Berre” (günahsız) gibi açıkça kibir barındıran isimleri de insan ilişkilerini zedeleyebileceği ihtimalini gözeterek değiştirmişti. Daha önce ismi “Berre” olan Zeyneb bnt. Ebû Seleme"nin ismini değiştirirken, “Kendi kendinizi temize çıkarmayın! Allah sizin iyi olanlarınızı pekâlâ bilir.” buyurmuş ve isim koyarken bu hususa dikkat edilmesi gerektiğini hatırlatmıştı.³⁸

Resûlullah tevhid inancıyla çelişen isimlerin kesin olarak değiştirilmesini ister, bunun dışında isminin değiştirilmemesini isteyenlere de

25 MK253 Taberânî, el-Mu’cemü’l-kebîr, I, 126.

حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بن إِبْرَاهِيمَ الدَّبَرِيُّ ، عَنْ عَبْدِ الرَّزَّاقِ ، عَنْ مَعْمَرٍ ، عَنْ أَيُّوبَ ، عَنِ ابْنِ سِيرِينَ ، أَنَّ عَبْدَ الرَّحْمَنِ بن عَوْفٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ كَانَ اسْمُهُ فِي الْجَاهِلِيَّةِ : عَبْدَ الْكَعْبَةِ ، فَسَمَّاهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : عَبْدَ الرَّحْمَنِ .

26 MŞ25892 İbn Ebû Şeybe, Musannef, Edeb, 90.

حدثنا يزيد بن المقدام عن المقدام بن شريح عن أبيه عن جده هانئ بن شريح قال وفد النبي صلى الله عليه وسلم في قومه فسمعهم يسمون رجلا عبد الحجر فقال له ما اسمك قال عبد الحجر فقال له رسول الله صلى الله عليه وسلم إنما أنت عبد الله

27 B6205 Buhârî, Edeb, 114

حَدَّثَنَا أَبُو الْيَمَانِ أَخْبَرَنَا شُعَيْبٌ حَدَّثَنَا أَبُو الزِّنَادِ عَنِ الأَعْرَجِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « أَخْنَى الأَسْمَاءِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عِنْدَ اللَّهِ رَجُلٌ تَسَمَّى مَلِكَ الأَمْلاَكِ » . M5610 Müslim, Âdâb, 20. حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ عَمْرٍو الأَشْعَثِىُّ وَأَحْمَدُ بْنُ حَنْبَلٍ وَأَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ - وَاللَّفْظُ لأَحْمَدَ - قَالَ الأَشْعَثِىُّ أَخْبَرَنَا وَقَالَ الآخَرَانِ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنْ أَبِى الزِّنَادِ عَنِ الأَعْرَجِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ « إِنَّ أَخْنَعَ اسْمٍ عِنْدَ اللَّهِ رَجُلٌ تَسَمَّى مَلِكَ الأَمْلاَكِ » . زَادَ ابْنُ أَبِى شَيْبَةَ فِى رِوَايَتِهِ « لاَ مَالِكَ إِلاَّ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ » . قَالَ الأَشْعَثِىُّ قَالَ سُفْيَانُ مِثْلُ شَاهَانْ شَاهْ . وَقَالَ أَحْمَدُ بْنُ حَنْبَلٍ سَأَلْتُ أَبَا عَمْرٍو عَنْ أَخْنَعَ فَقَالَ أَوْضَعَ .

28 M5605 Müslim, Âdâb, 15.

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ مُوسَى حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ سَلَمَةَ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ أَنَّ ابْنَةً لِعُمَرَ كَانَتْ يُقَالُ لَهَا عَاصِيَةُ فَسَمَّاهَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم جَمِيلَةَ .

29 M4628 Müslim, Cihâd ve siyer, 89.

حَدَّثَنَا ابْنُ نُمَيْرٍ حَدَّثَنَا أَبِى حَدَّثَنَا زَكَرِيَّاءُ بِهَذَا الإِسْنَادِ . وَزَادَ قَالَ وَلَمْ يَكُنْ أَسْلَمَ أَحَدٌ مِنْ عُصَاةِ قُرَيْشٍ غَيْرَ مُطِيعٍ كَانَ اسْمُهُ الْعَاصِى فَسَمَّاهُ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مُطِيعًا .

30 D4957 Ebû Dâvûd, Edeb, 62

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا هَاشِمُ بْنُ الْقَاسِمِ حَدَّثَنَا أَبُو عَقِيلٍ حَدَّثَنَا مُجَالِدُ بْنُ سَعِيدٍ عَنِ الشَّعْبِىِّ عَنْ مَسْرُوقٍ قَالَ لَقِيتُ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ فَقَالَ مَنْ أَنْتَ قُلْتُ مَسْرُوقُ بْنُ الأَجْدَعِ . فَقَالَ عُمَرُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ « الأَجْدَعُ شَيْطَانٌ » . İM3731 İbn Mâce, Edeb, 31. حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ حَدَّثَنَا هَاشِمُ بْنُ الْقَاسِمِ حَدَّثَنَا أَبُو عَقِيلٍ حَدَّثَنَا مُجَالِدُ بْنُ سَعِيدٍ عَنِ الشَّعْبِىِّ عَنْ مَسْرُوقٍ قَالَ لَقِيتُ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ فَقَالَ مَنْ أَنْتَ فَقُلْتُ مَسْرُوقُ بْنُ الأَجْدَعِ . فَقَالَ عُمَرُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ « الأَجْدَعُ شَيْطَانٌ » .

31 MA19849 Abdürrezzâk, Musannef, XI, 40.

أخبرنا عبد الرزاق عن معمر عن الزهري أن رجلا كان اسمه الحباب ، فسماه رسول الله صلى الله عليه وسلم عبد الله ، وقال النبي صلى الله عليه وسلم : إن الحباب اسم الشيطان.

32 T2839 Tirmizî, Edeb, 66.

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ نَافِعٍ الْبَصْرِىُّ حَدَّثَنَا عُمَرُ بْنُ عَلِىٍّ الْمُقَدَّمِىُّ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَائِشَةَ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يُغَيِّرُ الاِسْمَ الْقَبِيحَ . قَالَ أَبُو بَكْرِ بْنُ نَافِعٍ وَرُبَّمَا قَالَ عُمَرُ بْنُ عَلِىٍّ فِى هَذَا الْحَدِيثِ هِشَامُ بْنُ عُرْوَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم مُرْسَلٌ وَلَمْ يَذْكُرْ فِيهِ عَنْ عَائِشَةَ .

33 D4954 Ebû Dâvûd, Edeb, 62.

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا بِشْرٌ - يَعْنِى ابْنَ الْمُفَضَّلِ - قَالَ حَدَّثَنِى بَشِيرُ بْنُ مَيْمُونٍ عَنْ عَمِّهِ أُسَامَةَ بْنِ أَخْدَرِىٍّ أَنَّ رَجُلاً يُقَالُ لَهُ أَصْرَمُ كَانَ فِى النَّفَرِ الَّذِينَ أَتَوْا رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « مَا اسْمُكَ » . قَالَ أَنَا أَصْرَمُ . قَالَ « بَلْ أَنْتَ زُرْعَةُ » .

34 D4956 Ebû Dâvûd, Edeb, 62.

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ صَالِحٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ عَنْ مَعْمَرٍ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ لَهُ « مَا اسْمُكَ » . قَالَ حَزْنٌ . قَالَ « أَنْتَ سَهْلٌ » . قَالَ لاَ السَّهْلُ يُوطَأُ وَيُمْتَهَنُ . قَالَ سَعِيدٌ فَظَنَنْتُ أَنَّهُ سَيُصِيبُنَا بَعْدَهُ حُزُونَةٌ . قَالَ أَبُو دَاوُدَ وَغَيَّرَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم اسْمَ الْعَاصِ وَعَزِيزٍ وَعَتَلَةَ وَشَيْطَانٍ وَالْحَكَمِ وَغُرَابٍ وَحُبَابٍ وَشِهَابٍ فَسَمَّاهُ هِشَامًا وَسَمَّى حَرْبًا سَلْمًا وَسَمَّى الْمُضْطَجِعَ الْمُنْبَعِثَ وَأَرْضًا تُسَمَّى عَفِرَةَ سَمَّاهَا خَضِرَةَ وَشِعْبَ الضَّلاَلَةِ سَمَّاهُ شِعْبَ الْهُدَى وَبَنُو الزِّنْيَةِ سَمَّاهُمْ بَنِى الرِّشْدَةِ وَسَمَّى بَنِى مُغْوِيَةَ بَنِى رِشْدَةَ . قَالَ أَبُو دَاوُدَ تَرَكْتُ أَسَانِيدَهَا لِلاِخْتِصَارِ .

35 NM7727 Hâkim, Müstedrek, VII, 2756 (4/276).

حدثنا علي بن حمشاد العدل ثنا هشام بن علي السدوسي ثنا معاذ بن هانئ ثنا عبد الله بن الحارث بن أبزى المكي حدثني ريطة بنت مسلم عن أبيها : أنه شهد مع رسول الله صلى الله عليه و سلم حنينا فقال : ما اسمك ؟ قال : غراب قال : اسمك مسلم هذا حديث صحيح الإسناد و لم يخرجاه

36 HM211 İbn Hanbel, I, 31.

حَدَّثَنَا أَبُو النَّضْرِ حَدَّثَنَا أَبُو عَقِيلٍ حَدَّثَنَا مُجَالِدُ بْنُ سَعِيدٍ أَخْبَرَنَا عَامِرٌ عَنْ مَسْرُوقِ بْنِ الْأَجْدَعِ قَالَ لَقِيتُ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ فَقَالَ لِي مَنْ أَنْتَ قُلْتُ مَسْرُوقُ بْنُ الْأَجْدَعِ فَقَالَ عُمَرُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ الْأَجْدَعُ شَيْطَانٌ وَلَكِنَّكَ مَسْرُوقُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ قَالَ عَامِرٌ فَرَأَيْتُهُ فِي الدِّيوَانِ مَكْتُوبًا مَسْرُوقُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ فَقُلْتُ مَا هَذَا فَقَالَ هَكَذَا سَمَّانِي عُمَرُ

37 Hİ1/106 İbn Hacer, İsâbe, I, 106.

أكبر الحارثي غيره النبي صلى الله عليه و سلم فسماه بشيرا يأتي في الموحدة

38 M5609 Müslim, Âdâb, 19.

حَدَّثَنَا عَمْرٌو النَّاقِدُ حَدَّثَنَا هَاشِمُ بْنُ الْقَاسِمِ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ عَنْ يَزِيدَ بْنِ أَبِى حَبِيبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ عَطَاءٍ قَالَ سَمَّيْتُ ابْنَتِى بَرَّةَ فَقَالَتْ لِى زَيْنَبُ بِنْتُ أَبِى سَلَمَةَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم نَهَى عَنْ هَذَا الاِسْمِ وَسُمِّيتُ بَرَّةَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « لاَ تُزَكُّوا أَنْفُسَكُمُ اللَّهُ أَعْلَمُ بِأَهْلِ الْبِرِّ مِنْكُمْ » . فَقَالُوا بِمَ نُسَمِّيهَا قَالَ « سَمُّوهَا زَيْنَبَ » .